«Προσοχή! Προσοχή! Το γερμανικό ραδιοφωνικό δίκτυο θα μεταδώσει μια σημαντική ανακοίνωση της γερμανικής κυβέρνησης προς στο λαό.»
Είναι 1η Μαΐου του 1945 και το γερμανικό ραδιόφωνο, υπό τη μουσική συνοδεία της 7ης Συμφωνίας του Μπρούκνερ, ενημερώνει λιτά ότι ο Χίτλερ πέθανε πολεμώντας τον Μπολσεβικισμό.
Έξι μέρες αργότερα, η Γερμανία υπογράφει την άνευ όρων παράδοσή της, σηματοδοτώντας έτσι το οριστικό τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου. Ο συνδυασμός αυτών των γεγονότων είναι που γεννά και το ερώτημα στον τίτλο του άρθρου. Πράγματι, δε θα είχε αποφευχθεί ένα μεγάλο μέρος της καταστροφής αν είχε δολοφονηθεί ο αρχιτέκτονας του ναζιστικού επεκτατισμού;
Ίσως το μεγαλύτερο χάρισμα του Χίτλερ να ήταν η ικανότητα να επιβιώνει των αποπειρών δολοφονίας του από τους πολλούς και ικανούς επίδοξους εκτελεστές του. Κι αν στην επιχείρηση Βαλκυρία -πραξικόπημα Γερμανών αξιωματικών το 1944 για την δολοφονία του Φύρερ- σώθηκε από τύχη όταν εξερράγη ο αυτοσχέδιος μηχανισμός, στην επιχείρηση Foxley των Άγγλων ήταν τελικά η διχογνωμία των βρετανικών αρχών που απέτρεψε την υλοποίηση του σχεδίου.
Το συγκεκριμένο πλάνο, που σχεδιάστηκε από την Βρετανική Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων (SOE), προέβλεπε την παρείσφρηση ενός ελεύθερου σκοπευτή στα βουνά των Βαυαρικών Άλπεων, όπου έκανε τον καθημερινό του περίπατο ο Χίτλερ. Παρά το γεγονός ότι το σχέδιο είχε οργανωθεί ενδελεχώς και είχε εγκριθεί από τον ίδιο τον Τσόρτσιλ, ο επικεφαλής της SOE, συνταγματάρχης Ρόναλντ Θόρνλεϊ, είχε σοβαρές επιφυλάξεις για το κατά πόσο η δολοφονία του Χίτλερ θα ευνοούσε τη στρατηγική των Συμμάχων στον πόλεμο.
Σε εκείνο το σημείο η εκτίμηση των Άγγλων ήταν ότι ο υποψήφιος διάδοχος -πιθανότατα ο Χίμλερ- θα αντιμετώπιζε την περίσταση ως πρόκληση, για να συνεχίσει ακόμα πιο αποφασιστικά τη μάχη εναντίον των Συμμάχων και της Σοβιετικής Ένωσης. Ο θάνατος του Χίτλερ ενδεχομένως να τον καθιστούσε μάρτυρα στα μάτια πολλών Γερμανών, και να συσπείρωνε τους οπαδούς του. Ταυτόχρονα, το ίδιο το γεγονός της «ανήθικης» δολοφονίας θα μπορούσε να διαιωνίσει το μίσος και τα απωθημένα στο συλλογικό ασυνείδητο του γερμανικού λαού, δημιουργώντας έτσι αφορμή για μελλοντικούς πολέμους εξιλέωσης.
Η νίκη δεν έπρεπε να είναι μόνο στρατιωτική ή προσωποποιημένη, η νίκη έπρεπε να είναι και ιδεολογική. Χρειαζόταν να ηττηθεί ο ναζισμός συνολικά, σαν πολιτικό αφήγημα.
Χίτλερ – Ένας ανίκανος στρατηγός
Η επιχείρηση Foxley τελικά δεν εγκρίθηκε, καθώς πέρα από την πολιτική σκοπιμότητα της απόφασης, υπήρχε και στρατηγική λογική που συνοψίζεται στο ρητό του Σουν Τζου που λέει: Ποτέ μην ενοχλείς τον εχθρό σου την ώρα που ο ίδιος προσπαθεί να καταστρέψει τον εαυτό του.
Ο Χίτλερ θεωρείται από τους ιστορικούς ένας πολιτικός τζογαδόρος που λάμβανε αιφνίδιες αποφάσεις υψηλού ρίσκου. Οι αρχικές επιτυχίες σε Πολωνία και Γαλλία, σε συνδυασμό με την υπεροχή της γερμανικής πολεμικής μηχανής και την αδράνεια των συμμάχων, έθρεψαν το εγώ του και τον έκαναν να υπερεκτιμήσει τις στρατηγικές του ικανότητες.
Είναι επίσης γνωστό ότι ήθελε να διατηρεί τον απόλυτο έλεγχο στα πολεμικά θέματα και τις στρατιωτικές αποφάσεις, αγνοώντας επιδεικτικά τις συμβουλές των ικανότατων, κατά τα άλλα, αξιωματικών του. Όσο προχωρούσε ο πόλεμος, ο ιδεοληπτικός συγκεντρωτισμός του Φύρερ αυξανόταν, οδηγώντας τον σε καταστροφικές αποφάσεις. Οι Σύμμαχοι και ο Στάλιν είχαν αντιληφθεί την παρακμή του Χίτλερ και θεώρησαν ότι είναι προς όφελός τους να παραμείνει στην ηγεσία, ώστε να συνεχίσει να υποπίπτει σε σοβαρά λάθη.
Ενδεικτικές είναι οι περιπτώσεις των Γκουντέριαν και Ρόμελ, δύο εκ των ικανότερων Γερμανών διοικητών, οι οποίοι απηύδησαν με τις εμμονές του αρχηγού τους. Ο πρώτος δεν μπορούσε να διανοηθεί την απόφαση του Χίτλερ να μην αιχμαλωτίσουν τα περικυκλωμένα βρετανικά στρατεύματα στη Δουνκέρκη, επιτρέποντας τους έτσι να διαφύγουν στην Αγγλία. Επρόκειτο για στρατό 338.000 ανδρών, που αν ετίθετο υπό ομηρία θα αποδεκατιζόταν στρατιωτικά η Βρετανία για το υπόλοιπο του πολέμου.
Ο δε Ρόμελ έχασε κάθε εμπιστοσύνη προς τον αρχηγό του, που με την επιμονή του στο δόγμα «ούτε σπιθαμή στον αντίπαλο» ανάγκασε τα γερμανικά σώματα στο μέτωπο της βόρειας Αφρικής να οδηγηθούν και να ηττηθούν στη μάχη του Ελ Αλαμέιν – αποδυναμωμένα, με σοβαρές ελλείψεις σε πολεμικό υλικό, και παρά τις έντονες εκκλήσεις του Ρόμελ για τακτική υποχώρηση.
Αν συμπεριλάβουμε στη λίστα με τις στρατηγικές αστοχίες του Χίτλερ τη σωρεία μοιραίων λαθών στο ανατολικό μέτωπο, τη σπατάλη χρόνου και πόρων στην εμπλοκή του στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, την απόφαση να βομβαρδίσει άσκοπα τις βρετανικές πόλεις αντί για τις εγκαταστάσεις της αεροπορίας στην επιχείρηση Sealion, και το ότι δεν απέφυγε να εμπλέξει τις ΗΠΑ στον πόλεμο, συμπεραίνουμε πως μάλλον σοφά έπραξαν οι σύμμαχοι και του επέτρεψαν να οδηγήσει ο ίδιος την Βέρμαχτ στη συντριβή της.
